ULUSLARARASI LİSANS TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

ULUSLARARASI LİSANS TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

ULUSLARARASI LİSANS TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Yazar / Diğer Konular / Perşembe, 10 Ocak 2019 11:07

Bir ürününüz, bir derginiz, bir makaleniz, bir yazılımınız, bir yazınız, bir görseliniz var ve internette yayınlamak, paylaşmak istiyorsunuz. Veya başkalarının ürünlerini sitenizde, yazdığınız kitapta, dergide paylaşmak istiyorsunuz, ya da eklemeler yaparak geliştirmek ve belki de satmak istiyorsunuz. Aklınıza bazı sorular geliyor. Başkasının eserini olduğu gibi alıp kullanabilir miyim, paylaşabilir miyim? Başkasının eserini (yazı, resim, video, yazılım vb.) alıp olduğu gibi veya değişiklikler yaparak satabilir miyim? Birileri benim yazılarımı, resimlerimi veya herhangi bir eserimi alıp satabilir mi? Üzerinde değişiklik yapma hakkına sahip mi? Ya da Ben eserlerimi paylaşırken eserlerimi kullanmak isteyen kişilere hangi hakları kullanabileceklerini onlara nasıl söyleyebilirim?

Bu sorulara cevap verebilmek, bu soruların cevabını alabilmek amacıyla çeşitli standartlar belirlenerek Creative Commons lisanları oluşturulmuştur. Creative Commons; daha adil, erişilebilir ve yenilikçi bir dünya oluşturmak için bilgi ve yaratıcılığınızı yasal olarak paylaşmamıza yardımcı olur. Kanunların oluşturduğu geleneksel "tüm hakları saklıdır" yapısı içinde bir denge oluşturur. Bireysel yaratıcılardan büyük şirket ve kurumlara kadar herkesin yaratıcı eserlerine basit, standartlaştırılmış bir yol ile telif izni vermesini sağlar.

Özetle; bu lisanslar aracılığı ile eserinizi kullanan kişilere;

Orijinal eserden alıntı yaptıkları sürece, eserinizi dağıtma, karıştırma, ince ayar yapma ya da üzerine çalışma haklarını,

Atıf yapıldığı sürece, eserin değiştirilmeden ticari ya da gayri-ticari dağıtım haklarını,

Sizi kaynak göstererek eserinizi indirme, değiştirmemek ve ticari amaçla kullanmamak kaydıyla paylaşma haklarını verebilirsiniz. Creative Commons bunlara benzer çeşitli lisans türleri sunmaktadır.

Örneğin; aşağıdaki resimden de görebileceğiniz gibi Google’da detaylı bir görsel araması yaparken kullanım hakları konusunda da filtre yaparak arama işlemini gerçekleştirebiliyoruz.

Google detaylı görsel aramada kullanım hakları konusunda aşağıdaki seçenekleri sunmaktadır:

  • Lisansla filtrelenmemiş
  • Kullanıma veya paylaşıma açık
  • Ticari olarak bile kullanıma veya paylaşıma açık
  • Kullanıma, paylaşıma veya değiştirilmeye açık
  • Ticari olarak bile kullanıma, paylaşıma veya değiştirilmeye açık

 

Peki; herhangi bir arama sitesi, sitenizi ziyaret eden kişiler, yazınızı okuyanlar, ürünlerinizi, eserlerinizi inceleyenler sizin hangi hakları verdiğinizi nereden bilecek?

İşte yazımızın asıl konusu bu.

Kullanıcılara (ilgili kişilere) eserlerinizle ilgili kullanım haklarını nasıl bildiririz?

Kaç çeşit lisans var?

Hangi lisans türü için hangi işaret kullanılır?

İşaretlerin anlamları nedir?

 

Bu soruların cevabına geçmeden önce telif hakları lisansının katmanlarından bahsetmem gerekir.

Telif Haklarının 3 Katmanı

Kamu telif hakları lisanları kendine has ve ilerici "üç katlı" bir yapıya sahiptir.

1. Legal Kod: Her lisans tüm avukatların çok sevdiği bir dili kullanarak geleneksel bir lisanslama aracı ile başlar. Buna her lisansın Legal Kod katı diyoruz.

2. İnsan Tarafından Okunabilen Kod (Commons özet): Tüm eser sahipleri, eğitmenler ve bilim insanları avukat olmadıkları için, lisanslar normal insanların anlayabileceği şekilde de sunulmaktadır. Legal Kod'un kullancı dostu ara yüzü olarak da düşünebilirsiniz.

3. Makina tarafından okunabilen kod: Lisans tasarımın son katmanı arama motorları, kısacası makinalar tarafından algılanmayı sağlayan katmandır. Webde bir eserin hangi lisans altında paylaşıldığını anlamayı kolaylaştırmak için "makina tarafından okunabilen" bir versiyonu hazırlanmıştır. Yukarıda örneğini verdiğimiz Google, kullanım haklarına dikkat ederek görsel ararken bu katmanı kullanmaktadır.

Katmanları birlikte ele aldığımızda hem eser sahibinin hem eseri kullanacakların hem de webin anlayabileceği bir yapıda olduğunu görürüz.

LİSANS TÜRLERİ VE İŞARETLERİ

Yukarıdaki resimde lisans türleri sınırsızdan en sınırlıya doğru sıralanmıştır. Bu lisans türlerinin her birini tek tek ele alalım.

1. Atıf

CC BY

Lisans, kullanan kişilere orjinal eserden alıntı yaptıkları sürece, eserinizi dağıtma, karıştırma, ince ayar yapma, ya da üzerine çalışma haklarını verir. Bu sunulan en kullanışlı lisanstır. Bu lisans eserin mümkün olduğu kadar çok kullanılması ve yayılması için önerilir.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

2. Atıf-AynıLisanslaPaylaş

CC BY-SA

Bu lisans eseri kullanan kişilere kendi eserlerini de aynı lisanla lisansladıkları sürece, karıştırma, ince ayar yapma ve üzerinde çalışma hakkı verir. Bu lisans genelikle "copyleft"ten bağımsız ve açık erişim yazılım lisansları ile karşılaştırılır. Wikipedia bu lisansı kullanmaktadır ve Wikipedia gibi içeriklerden ya da benzerlerinden yararlanan eserler için önerilmektedir.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

3. Atıf-Türetilemez

CC BY-ND

Bu lisans, size atıf yapıldığı sürece, eserin değiştirilmeden ticari ya da gayri-ticari dağıtım hakkını verir.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

4. Atıf-GayriTicari

CC BY-NC

Bu lisans, diğerlerinin ticari olmayan amaçla eserinizi karıştırarak farklı bir sürümünü oluşturmasına, ince ayar yaparak geliştirmesine ya da eserinizin üzerine inşa ederek kendi eserlerini oluşturmasına izin verir. Onların yeni eserleri gayri-ticari olmak ve size de atıfta bulunmak zorunda olmasına rağmen, onlar ortaya çıkan türetilmiş eserlerini aynı şartlar ile lisanslamak zorunda değildir.

Ben yazılarımda ve paylaşımlarında bu lisans türünü tercih ediyorum.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

5. Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş

CC BY-NC-SA

Bu lisans diğerlerinin ticari olmayan amaçla eserinizi karıştırarak, ince ayar yaparak ya da geliştirerek kendi eserlerinde kullanmasına izin verir ve kullanılan eserin orijinal lisansının aynısı ile yeni ürünü lisanslamalıdır.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

6. Atıf-GayriTicari-Türetilemez

CC BY-NC-ND

Bu lisan 6 lisans içinde en sınırlayıcı olandır. Eseriniz size alıntı vererek indirilebilir ya da paylaşılabilir ancak değiştirilemez ve ticari amaçla kullanılamaz.

Lisans Özeti Görüntüle | Legal Kodu Göster

 

Yukarıdaki 6 lisans dışında bir de “Tüm hakları tanınmıştır” anlamında Creative Commons Zero-CC0 (Kamu Malı Atfetme) işareti mevcuttur.

Hiçbir Hakkı Saklı Değildir

CC0

Bu lisans ile eserini ilişkilendiren kişi, eserini Kamu Malı olarak adar, tüm ilgili ve komşu haklar dâhil olmak üzere, telif haklarından kanunların izin verdiği sınırlarda dünya çapında feragat eder.

CC0’la paylaşılan bir eseri hiçbir izin almadan ticari amaçlar da dahi olmak üzere kopyalayabilir, düzenleyebilir, dağıtabilir ya da kullanabilirsiniz.

Özetle; Ticari kullanım için dahi ücretsizdir, atıfta bulunulmasına da gerek yoktur.

Örneğin CC0 ile paylaşılan Kamu Malı atfedilen Ücretsiz, Telifsiz Kullanılabilecek 13 Fotoğraf Sitesi’ne buradan ulaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantıyı kullanarak kendi paylaşım lisans türünüzü seçebilir, gerekli kodu oluşturarak istediğiniz yerde kullanabilirsiniz.

Lisans Özellikleri Seçimi 

CC Lisansları ile ilgili buton ve ikonlar

Daha fazla bilgi için Creative Commons sitesini ziyaret edebilirsiniz.

AKADEMİK HAKEMLİ DERGİ SİSTEMİ

Yazar

Kerim Sarıgül

Kerim Sarıgül

Merak ediyorum, araştırıyorum, öğreniyorum, paylaşıyorum...

 

Yorum Ekle

Sosyal Medya Hesaplarım

 

  • Çok Okunanlar
  • Yorumlar

Please publish modules in offcanvas position.